Hemşirelikte Branşlaşma ve Uzmanlaşma

     Hemşirelik kanununa göre; "Madde 1 - (Değişik: 25/4/2007-5634/1 md.) Türkiye'de üniversitelerin hemşirelik ile ilgili lisans eğitimi veren fakülte ve yüksek okullarından mezun olan ve diplomaları Sağlık Bakanlığınca tescil edilenler ile öğrenimlerini yurt dışında hemşirelik ile ilgili, Devlet tarafından tanınan bir okulda tamamlayarak denklikleri onaylanan ve diplomaları Sağlık Bakanlığınca tescil edilenlere Hemşire unvanı verilir." ifade edilir. 

                Çalışan meslektaşlarımda durum ise; 

            "Hemşirelik" mesleğini bilmeden tanımadan bu mesleği seçmiş, ya da bir nedenden dolayı seçmek durumunda kalmış mesleği sevmeyen bu meslekte kendisini görmek istemeyen ve mesleği bırakmak isteyen meslek mensuplarıyla karşı karşıyayız. Acaba neden  hemşirelik mesleği;  istenmeyen, bazı meslek mensuplarının sadece zorunluluktan ( bu zorunluluk bazen maddi bazen ise manevi olabiliyor) yaptıkları bir meslek. 

        Evet farkındayım çok ağır bir giriş oldu. Bazılarımızın kendimize bile itiraf edemediği düşünceleri okumak belki yalnız olmadığınızı  hissettirdi. Peki neden bu meslek mensubu belli bir süre sonra yoruluyor, tükeniyor ve sonunda Türkiye de mesleğini istemeyerek yapan  bir çalışan topluluğu ile karşılaşıyoruz.

           Acaba ; mesleğimizin zorluklarını, sağlık politikalarını, yönetimsel aksaklıkları bir yana bırakıp daha öğrencilik yıllarımıza geri dönsek ve ister lise, ister ön lisans isterse lisans mezunu meslektaşlarım istedikleri alanlardan branşlaşarak mezun olsalar, bu mezun oldukları branşlarda çalışıyor olsalar durum farklı olur muydu?  Biraz daha ilerlersek şuanda  alanda çalışan hemşirelerin yaşadığı zorlukları bilsek, bu zorluklarla baş etme yöntemlerini öğretsek, yada hemşirelik mensubu bireyler ilgi alanlarına uygun birimlerde çalışsa, bu alanlarda kendini geliştirmek için fırsat verilse  acaba alanda çalışan hemşirelerin düşünceleri değişir mi? 

 Peki bu olabilir mi? Hemşirelikte branşlaşma olsa alandaki hemşireler bir nebzede olsa mutlu ve istekli çalışabilir mi?

Branşlaşma günümüzde her meslek için gerekli neredeyse zorunlu olan ve uygulanan bir durumdur. Hemşirelikte branşlaşmanın gerekli olmasına rağmen meslekte yerini bulamamış bir uygulama olduğu görülmektedir. Bu da hemşirelerin alanda çalışacakları birimlerin belirlenmesinde büyük çoğunlukla yönetimin inisiyatifine bırakıldığı, bazen bu durumun ciddi sorunlar ( mobbing, motivasyon azlığı, iş doyumsuzluğu, meslekten ayrılma isteği, kurum kültürüne uyumsuzluk, zamanı iyi yönetememe, kariyer planlamada sıkıntılar, istihdam sorunu v.b.)  yaratığını söylemek de yanlış olmayacaktır. 

Bazen yeni mesleğe adım atmış bir meslektaşımı yönetim kadrosunda görebiliyorsak bazen de meslekte 25 yılını geçirmiş meslektaşımın ağlaya ağlaya yoğun bakımda çalıştığına şahit oluyorum. Bazen de yıllarını eğitim biriminde yada kaliteye adamış bu alanda büyük emeği olan meslektaşımı bir uyuşmazlık yüzünden başka bir birime kaydırılmasına şaşırmıyorum. Ne de olsa hepimiz hemşireyiz bize verilen hemşirelik ile ilgili her alanda çalışırız diyorum. 

Sonra durup düşünüyorum bir öğretmen düşünün bütün branş derslerine girsin Türkçe, matematik, fen bilgisi, coğrafya, tarih, felsefe, din kültürü, geometri ama sadece bir öğretmen yetebilir mi? Bilgisi, ilgisi, tecrübesi yorulmaz mı acaba. Yeterince öğrencilerine bilgi aktarabilir mi? bunun olmayacağı kesin ki söylediğim her ders için branş mezunu değerli öğretmenlerimiz var. Yada bir avukat düşünün bütün adli yada idari hukuk kanunları, yönetmelikleri, içtihatları hakkında bilgisi olsun ve bütün davaları kabul etsin. Mümkün mü? Öyle olsaydı adli yargı, idari yargı olarak yargılar ayrılmaz yada hukuk kendi içinde bölümlere ayrılmazdı. Tabi ki bu örnekleri çoğaltmamız mümkün kısaca anlatmak istediğim meslekler uygulanırken birey mesleğinde ilgi duyduğu branşı belirleyip o alanda gelişimini devam ettirmekledir.  

 Hemşirelikte  baktığımız zaman durum biraz farklı. İster yeni mesleğe başlamış biri olun, isterse  emekliliğiniz yaklaşsın eğer istemediğiniz bir alanda çalışıyorsanız hem fizyolojik hem de psikolojik olarak yıpranacak gün gelecek bu yıpranma geri dönüşü olmayan sorunlara neden olacaktır. Eğer hemşirenin çalışacağı alan belli olsa çalışan birey kendi sevdiği, yetenekli olduğunu hisseliği alanda çalışırsa karşılaşacağı zorluklarla daha kolay baş edebilir, kariyer planlamasını ona göre  yapar, bilgi, beceri, güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerini belirler, kurum içinde veya dışında alanıyla ile ilgili gelişmeleri takip edebilir, bununla ilgili kısa, orta ve uzun vade de planlamalar yapar diye düşünüyorum. 

Peki hemşirelik eğitiminde branşlaşma nasıl yapılacak ? bununla ilgili benim naçizane 2 önerim mevcut.  

Önerilerimden biri ; hemşirelik okuluna başlandıktan sonra 1. sınıftan sonra her öğrenci seçmek istediği branşı belirleyerek o alanda ilerler. bunun sonucunda hemşirelik öğrencisi 2, 3 4 sınıf da bir taraftan hemşirelik ile ilgili genel bilgileri öğrenirken branşlaşacağı alanla ilgili mesleki bilgiyi daha ayrıntılı ele alması gerekiyor. 

Önerilerimden ikincisi ise; hemşirelik okulunun ilk 3 yılı ortak olmakla birlikte son sınıfta hemşire öğrencilerin ya sınava tabi olmaları yada isteğe bağlı olarak branş seçmeleridir. durum böyle olunca hastanelerdeki talep doğrultusunda branşlara alınacak hemşire öğrenci sayıları da bu doğrultuda olmalı ve atamalarda bireyler bu branşlarından atamaları olmalı ki atandıkları zaman çalışacakları birimler belli olsun. yoksa branşlaşma olur fakat atamaları tek bir hemşire kadrosun da olursa ve yönetimin inisiyatifine bırakılırsa güncel durumdan  farklı bir yapılanma olmayacağı da aşikardır.

Uzmanlaşmaya bakacak olursak ; Hemşirelik kanunu ne der;  

    Madde 8 - (Değişik: 25/4/2007-5634/4 md.) Lisans mezunu hemşireler meslekleriyle ilgili lisansüstü eğitim alarak uzmanlaştıktan ve diplomaları Sağlık Bakanlığınca tescil edildikten sonra uzman hemşire olarak çalışırlar.    Hemşireler meslekleri ile ilgili olan özellik arz eden birim ve alanlarda belirlenecek esaslar çerçevesinde yetki belgesi alırlar. Yetki belgesi alınacak eğitim programlarının düzenlenmesi, uygulanması, koordinasyonu, belgelendirme ve tescili ile kredilendirme ve yetki belgelerinin iptali gibi hususlar, Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Hemşirelik Kanunu Uzman Hemşireyi bu şekilde açıklamış bir de Hemşirelik Yönetmeliğine bakmakta fayda var.

Resmî Gazete Tarihi: 08.03.2010 Resmî Gazete Sayısı: 27515

HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİ der ki; 

a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını,

b) Hemşire: 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili sağlık personelini,

c) Hemşirelik tanılama süreci: Bireyin muhtemel veya mevcut sağlık sorununa yönelik olarak, hemşirelik hizmetleri çerçevesinde bakıma en uygun yaklaşımı belirlemeyi mümkün kılan durum değerlendirmesini,

e)Uzman hemşire: Mesleğiyle ilgili lisansüstü eğitim alarak uzmanlaşan ve diploması Bakanlıkça tescil edilen hemşireyi,

     f) Yetki belgesi: Hemşirelerin meslekleriyle ilgili özellik arz eden birim ve alanlarda ilgili mevzuatında düzenlenen hizmet içi eğitim çalışmaları neticesinde Bakanlıkça tanzim olunan belgeyi, ifade eder.

Uzman hemşire;

MADDE 7 – (1) Lisans mezunu hemşirelerden; yurtiçinde hemşirelik anabilim dallarında ve bunların altında açılan lisansüstü eğitim programlarından mezun olan ve diplomaları Bakanlıkça tescil edilen hemşireler ile yurtdışında bu programlardan mezun olup, diplomalarının denklikleri onaylanan ve diplomaları Bakanlıkça tescil edilen hemşireler alanlarında uzman hemşire olarak çalışırlar. ⁽¹⁾

(2) Uzman hemşireler, temel hemşirelik rollerinin yanı sıra uzmanlığını yaptığı alana yönelik klinik bilgi, beceri, sağlık araştırmaları, danışmanlık hizmetleri, sağlık eğitim hizmetlerinin programlanması, uygulanması ve değerlendirilmesinde sorumluluk alır, uygular ve değerlendirir.

(3) (Ek:R.G-19/4/2011-27910) Uzmanlık alanı ile ilgili kapsamlı sağlık değerlendirmeleri yapar. Hemşirelik bakımını planlar, uygular ve yönetir. Bakımda istenen hedeflere ulaşılamaması durumunda, yeni stratejiler geliştirir.

(4) (Ek:R.G-19/4/2011-27910) Hastalara uygulanan tıbbi tanı ve tedavi işlemlerine ilişkin karşılaşılan kritik durumlarda, uygun kararın verilmesinde hemşirelere danışmanlık yapar, meslekî gelişimleri açısından hemşirelere yardımcı olur.

(5) (Ek:R.G-19/4/2011-27910) Hasta ve ailesinin eğitimini planlar. Hastaları, bakım ve tedavi yöntemleri ile olası yan etkileri hakkında bilgilendirir. Hastaların güncel ve güvenilir sağlık bilgisine ulaşmasını sağlar.

(6) (Ek:R.G-19/4/2011-27910) Uzmanlık alanı ile ilgili ve etik konularda kişi, kurum ve kuruluşlara danışmanlık ve bilirkişilik yapar. Çalıştığı kurumda araştırmalarla ilgili etik komitede görev alabilir.

Yetki belgesine sahip hemşireler

MADDE 8 – (1) Hemşirelik mesleği ile ilgili özellik arz eden birim ve alanlarda yetki belgesine sahip ve bu alanlara ilişkin hemşirelik bakım hizmetlerinden sorumlu hemşiredir.

(2) Yetki belgesine sahip hemşirelerin görev, yetki ve sorumlulukları, sahip oldukları yetki belgeleri ve çalıştıkları özellikli alana göre Bakanlıkça düzenlenir .

Yukarıda yazılanlar Kanunumuzun ve yönetmeliğimizde yer alan fakat çalışma alanlarında pek uygulandığı görülmeyen içerikler.  

Hemşirelikte Uzmanlaşma zaten hem kanunumuzda hem de yönetmeliğimizde açık bir şekilde belirtildiği için ayrıntıya girmeye gerek görmedim. sadece sağlık bakanlığının uzman hemşire unvanlarını kullanmalarına izin vermesine rağmen kadro vermemesi, alanda uzman hemşirelerin rüçhan haklarını kullandırmaması, ve bu durumu yönetimin inisiyatifine bırakması ister istemez kanunun işlerlik durumunu düşündürmektedir. Uygulanmayan kanun zamanla yok olmaya mahkumdur.                                                                                                        

Ben hayatımın hiçbir anında karamsarlığa yer vermedim. Bu günlerde geçecek benli ya da bensiz.

                                                                                        

                                                                          

Meslek hayatımda 112 Acil birimi de içinde olmak üzere, diyaliz, acil servis, yoğun bakımların bütün basamakları dahil olmak üzere hastanenin bir çok biriminde çalıştım. Bu çalışma şekli hemşireleri yoruyor, branşlaşma şart. bu çalışma şekil hemşireleri yoruyor, tüketiyor, sömürüyor.

                     

   Sağlığınız, mutluluğunuz daim olsun...
                                                                                            Uz. Hem.   A. KANBAY TÖNGÜÇ