Yoğun Bakımda "Yoğun Bakıma" İhtiyaç Duyan Basınç Yarası

 

  Yoğun Bakımda "Yoğun Bakıma" İhtiyaç Duyan  Basınç Yarası

 

       “ Yoğun bakımda çalışan hemşirenin en büyük sorunu nedir diye sorsalar açılıp kapanmayan  basınç yarası derim.”   ( A. KANBAY TÖNGÜÇ)

 

Basınç yarası, kemik çıkıntılarının dış yüzeylerindeki deri ve subkütan dokunun uzun süreli basınca maruz kalması ve sürtünmenin etkisi ile oluşan lokalize doku nekrozu ve ülserasyonlardır.        (Uluslararası NPUAP-EPUAP Basınç Ülseri Tanımı )

Basıncın yol açtığı dokudaki hasarı tanımlamak için pek çok kavramın olduğu unutulmamalıdır.

•        Yatak yarası (bedsore),

•        Dekibüt ülseri (decubitus ulcer),

•        Dekübit (decubiti),

•        Basınç yarası (pressure sore)

•        Bası yarası (pressure sore)

•        Basınç ülserleri (pressure ulcers) kullanılan kavramlardan bazılarıdır.

Ben yatak yarası kavramına çok sıcak bakan biri değilimdir. Bunun nedeni ise sanki yaranın oluşmasında birinci etken yatakmış gibi algılanmasıdır. Suçlu yatak !!!  Suçlunun yatak olduğu durumlarda vardır. Uygun olmayan, eskimiş, hastanın fiziksel durumuna uygun olmayan yatakların kullanılması da bir etkendir fakat yine de sadece yatağı suçlamak içime sinmiyor.

BASINÇ ÜLSERİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Basınç yarasının önemi düşünülürken tek boyutlu düşünmek yerine çok yönlü bakarsak aslında kapsamlı bir sorun olduğunu görürüz. Başta çalışılan kurum için önemine bakmak lazım. Sağlık kurumlarında maliyetin yükselmesine neden olduğu unutulmamalı. Hastaya ayrılan bakım süresinin artmasına buna bağlı olarak çalışanın zamanının harcanmasına neden olduğu, hasta birey tarafından bakıldığında hastanede yatış süresi uzadığından psikososyal yönden olumsuz etkilenmesine, fiziksel sağlığını etkileyerek yaşamını tehdit etmesine bağımsızlığını kaybetmesine ve sosyal izolasyon gibi psikolojik problemler yaşamasına neden olmaktadır. Ayrıca hasta ağrı çekmekte, yara bakımı, debritman, greft gibi işlemler nedeniyle hastanede uzun süre yatmakta ve bu durumda hasta ve hastane için ekstra maliyet oluşturmaktadır.

Yoğun bakımda yatış süreleri uzayan hastalarımızda gözlemlediğim ve sağlık bakanlığının da kalite göstergesi olarak belirlediği basınç yarası hakkında hakkın da bilgilerimi ve görüşlerimi paylaşmak isterim

      Basınç ülserlerinin gelişmesinde rol oynayan en önemli faktör    “  Basınç”tır.  Bunu unutma!!!

   "Basınç yaraları vücudun belli kısımlarının özellikle kemik çıkıntılarının olduğu bölgelerin uzun süre aynı bölge üzerine yatırılması sonucunda oradaki dokunun yeterince oksijenlenmemesine bağlı olarak belli süre sonra nekrolize olması" olarak tanımlarsam yanlış olmaz. 

    Tanım biraz uzun mu oldu?  Emin olun açılan bir yaranın tedavi edilip kapatılmasından daha kısadır. Tabi ki bası yarası oluşmasında sadece belli bir süre aynı bölge üzerinde yatmak neden değildir. bir saç ayağı düşünün bu saç ayağının 3 ayağı vardır. 

        Bu 3 ayak biri tıbbi tedavi, biri düzgün beslenme diğeri ve belki de en önemlisi hemşirelik bakımıdır. Basınç yarası bir kalite göstergesidir ve hastalarımızda oluşan basınç yaralarının nedeni büyük çoğunlukla bir yetersizliğin göstergesidir.  Bu yetersizlikleri yazmam gerekirse hemşirelik bakımındaki yetersizlik, tıbbi tedavide ki yetersizlik, hastanın bireysel yetersizlikleri v.b olarak sıralayabiliriz. Eğer bir hastamızda enfeksiyon var ise kötü ve yetersiz besleniyorsa ne kadar bakım yaparsak yapalım sadece bası yarasının gelişim süresini uzatabiliriz.  O yüzden bizler özellikle yoğun bakım, palyatif bakım gibi servislerde bakım hastalarının çok olduğu servislerde hemşirelik bakımının önemi tartışılmaz.

Basınç yarası için basta hastayı  bütüncül değerlendirmemiz gerekiyor.

Hastanın Anemnezi dikkatle alınmalı

• Hasta kaç yaşında
• Hastanın kronik hastalığı var mı ( Özellikle diyabet hastalığı, KOAH, KBY,ABY, KBY)
• Beslenme şekli ( Oral- Nazagastrik, PEG, Paranteral)
•  Beslen durumu ( Kasaktik, kısmen yeterli, yeterli, obez)
• Defekasyon takibi (Hasta defakasyon yaptığımı, konstipasyon ve diare yönünden değerlendirilmesi. Kayıt edilmesi).
• İdrar çıkışı ( 24 saatlik AÇT) Foley sondası var mı? Foley sondası yoksa hasta bezi kaç saatte bir değişiyor.
• Hastanın kronik hastalığı var mı ( Özellikle diyabet hastalığı, KOAH, KKY, ABY, KBY).

                                                             ve hasta yoğun bakımda yattığı sürece takip edilmeli.

 

Hemşireler  Olarak Hedeflerimiz

·     Yoğun bakım basamak durumu göz önüne alınıp hasta sayısı ile uyumlu hasta bakımı sağlanmalı. Hasta sayısı ona göre hemşire planlaması yapılmalı. Hemşire yetersizliğinden oluşan hatalar yönetimin sorumluluğundadır ( Yoğun bakımlar yönetmeliği).

·     Yönetim olarak  hasta bakımı için fiziki, tibbi ve temizlik malzemelerinin sağlanması. Alanda çalışan hemşirelerin kullandıkları malzemeleri takip edip servis sorumlu hemşiresine bildirmesi.

·    Hastanın bireysel ihtiyaçlarını karşılamadaki yeterliliğini belirlenmesi:  Hasta birey bireysel ihtiyaçlarını yerine getirebiliyor mu ?( yemeğini kendi yiyip  yemediği, tuvalet ihtiyacını kendi karşılayıp karşılamadığı)

·        Hasta hijyen gereksinimlerini kendi karşılayabiliyor mu?  ağız bakımını,  perine bakımını kendi yapabiliyor mu, hastanın banyo ihtiyacı saç bakımı nasıl karşılanıyor. silme banyo yapılabiliyor mu?

·        Hastanın beslenme ihtiyacının belirlenmesi:  İmkan doğrultusunda diyetisyen ile işbirliği yapılası uygun beslenme seçilmesi kalori ve protein miktarlarının uygun beslenme oranlarının belirlenmesi( hastada kronik hastalıkları varsa diabet, kalp hastalıkları , böbrek yetmezliği, KOAH)

·    Hastanın enfeksiyon durumu göz önünde bulundurulmalı ilgili hekim ile görüşülmeli antibiyotik kullanım durumu değerlendirilmeli ve takip edilmeli.

·   Hastanın mobilizasyonu değerlendirilmeli: eğer hasta mobil değil ise fizyoterapist ile iletişime geçilme ki uygun hareketler belirlenmeli. Hastanın ihtiyaç duruma göre en fazla 4 saat ara ile hastaya en az 2 kişi pozisyon vermeli. Hastanenin olanaklarına göre uygun basıç yatakları kullanılmalı. Yoğun bakım yatak kalitesi dikkate alınmalı. 

·   Yoğun Bakımda yatan hastanın uygun oksijenasyonun sağlanmasına dikkat edilmesi. Özellikle nazal kanülle oksijen tedavisi alan hastanın bunun deliklerine ve dudak üst kısımlarına, maske ile oksijen tedavisi alan hastanın kulaklarının da meydana gelecek bası yarası için uyanık olunmalı. Bunun yanında noninvazif CPAP tedavisi alan hastanın sürekli suratına basınçlı okjijen geldiği için yüzün belli alanlarında belli süre sonra basınç yaralarının oluşacağı da unutulmamalı. Entüne olan hastamızın entübasyon tüpünü tesbit ederken dikkat edilmesi gerektiği de başka bir ayrıntıdır.  

 

 Bundan sonraki aşama değerlendirmeleri düzgün yapılması lazım. yoğun bakımlar 24 saat aktif çalışan birimlerdir. nöbet teslimlerinde hastalarımı düzgün şekilde teslim edip almak bu birimlerde önemlidir. 

Deri Bakımında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Risk altında bulunan hastalarda; basınç ülseri yoksa koruyucu önlemler alınır.

1. Derinin kuru ve temiz tutulması

2. Kuru derinin nemlendirilmesinde yumuşatıcı/ nemlendirici ürünlerin kullanımı.

3.Masaj uygulaması önerilmemekte

4. Yatağa bağımlı hastalarda 2 saat tekerlekli sandalyeye bağımlı hastalarda saat başı pozisyon verilmesi.

5. Bacak araları yastık ya da köpük kenarlık

6. Pozisyon değişiminde basınç bölgeleri ve kemik çıkıntıları üzerindeki derinin gözlenmesi

    Çok basit gibi duran bası yarası başlı başına bir hemşirelik sorunudur. ekonomik olarak kayıpları büyük olduğu, hastanede yatış süresinin uzamasına neden olan, hemşire emek ve zaman kaybına neden olan hastane enfeksiyonlarına neden olan bir sorundur. peki bizler bu sorunu belirledikten sonra hedeflerimiz neler olmalıdır. bası yarasını belirlemek için bir çok skala kullanılmaktadır. her kurum bu skalaları kendi beklentileri doğrultusunda belirlemektedir. Sağlık Bakanlığının öncelikli  önermiş olduğu bir skala bulunmamaktadır. 

        Yukarıdaki yazımda da anlaşılacağı gibi bir sorun tek başına bir kişinin sorumluluğunda değildir. bunun yanında kazanılan başarıda tek başına üstlenilemez. Sağlık bir ekip işidir, bu ekipte başarı sağlanması isteniyor yoğun bakım hemşiresi yalnız bırakılmamalıdır, gerekiyorsa diyetisyen, fizyoterapist, eczacı, hasta bakıcı hekim bir bütün oluşturulmalı.

Hastanızda basınç yarası açılmaması temennisi ile…

 

                                                                             Uzm. Hem. A. KANBAY TÖNGÜÇ